Gofalu Amdanoch chi eich Hun
Yn yr adran yma fe gewch wybodaeth a chyngor defnyddiol ar ofalu amdanoch chi eich hun. Gan gynnwys cyngor ar nifer o bynciau o'r annwyd cyffredin i'r ddannodd i anafiadau chwaraeon. Isod mae yna restr o bynciau yr ydym yn darparu sydd yn cynnwys gwybodaeth ar ofalu amdanoch chi eich hun, cliciwch ar y pwnc yr ydych am gael gwybod mwy amdano.
Os oes gennych chi gyflwr hir-dymor neu yr ydych yn gofalu am rywun sy'n dioddef o gyflwr hir-dymor, yna cliciwch ar gyswllt Rhaglenni Addysg i Chleifion sydd ar ochr dde'r tudalen yma. Mae'r sefydliad yma yn darparu ystod o gyrsiau a gweithdai gallwch ffeindio'n fanteisiol i chi.
Os oes gennych unrhyw ymholiadau gwybodaeth iechyd a fyddech yn hoffi gofyn ein harbenigwyr yna cliciwch yma i gyflwyno eich cwestiynnau iechyd a fe fyddwch yn derbyn ymateb o fewn 5 diwrnod gwaith. Nodwch nad yw'r gwasanaeth yma yn addas os ydych chi neu rywun arall yn dioddef o symptomau o unrhyw fath. Os yr ydych chi neu rywun arall yn dioddef o symptomau yna cysylltwch â'ch meddyg neu ffoniwch GIG 111 Cymru os ar gael yn eich ardal neu 0845 46 47. Mae pob galwad yn cael ei recordio er mwyn diogelu'r claf. Codir tâl am alwadau ar gyfradd leol.
Gallwch ddod o hyd i fwy o wybodaeth am bob cyflwr isod trwy ymweld â'r Gwyddoniadur A-Y ar-lein.
Mae annwyd cyffredin yn haint firaol ysgafn o'r trwyn, gwddf, sinysau a llwybrau anadlu uchaf. Gall achosi nifer o symptomau fel trwyn yn rhedeg, peswch a dolur gwddf. Mae annwyd cyffredin fel arfer yn gwella ar ben ei hun heb unrhyw driniaeth. Yn y rhan fwyaf o achosion o annwyd cyffredin gallwch chi drin y symptomau drwy ddefnyddio nifer o dechnegau hunan-ofal, mae rhain yn cynnwys:-
- Yfwch ddigon o hylif - bydd hyn yn cymryd lle unrhyw hylif efallai eich bod wedi colli o ganlyniad i chwysu a'ch trwyn yn rhedeg.
- Gorffwys digon.
- Bwyta'n iach - mae deiet uchel mewn ffibr ac isel mewn braster yn cael ei argymell, sy'n cynnwys digon o bysgod, ffrwythau a llysiau ffres.
Mae yna hefyd ambell i feddyginiaeth y gallwch ddefnyddio ac efallai y bydd yn lliniaru ar eich symptomau:-
- Anadlu stem - Eisteddwch gyda'ch pen dros bowlen o ddwr poeth, gan roi tywel dros eich pen, caewch eich llygaid ac anadlu'n ddwfn. (Nid yw hyn yn cael ei gynghori i blant oherwydd y perygl o losgi, yn hytrach gall plant elwa o eistedd mewn ystafell ymolchi boeth a llawn stem).
- Garglo - gall garglo dwr halen weithiau helpu dolur gwddf a thagfeydd trwynol.
- Eli Anwedd - Gall helpu i leddfu'r symptomau annwyd mewn babanod a phlant ifanc. Rhowch ar y frest a'r cefn. Peidiwch â rhoi ar ffroenau gan y gallai hyn achosi poen ac anawsterau anadlu.
- Melysion Menthol - Mae rhai pobl yn canfod bod sugno melysion menthol yn helpu symptomau dolur gwddf.
- Diferion heli trwynol - Gall helpu i leddfu'r symptomau tagfeydd trwynol mewn babanod a phlant ifanc. Mae'r rhain ar gael yn y rhan fwyaf o fferyllfeydd.
- Poenladdwyr - gall parasetamol, ibwproffin neu asbirin helpu i leihau'r dwymyn.
- Atodiadau sinc - Gall cymryd surop sinc, tabledi neu losin fod yn driniaeth effeithiol ar gyfer annwyd cyffredin.
Gallwch gael gwybod mwy o wybodaeth ar sut mae trin eich symptomau drwy ddefnyddio ein gwiriwr symptomau annwyd a ffliw ar-lein.
I gael mwy o wybodaeth am yr Annwyd Cyffredin cliciwch yma (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae cur pen yn boen neu anesmwythder yn y pen neu'r gwddf, ac mae'n symptom cyffredin iawn. Mae'r adran hon yn canolbwyntio ar y math o gur pen a achosir gan densiwn, mae'r rhain yn gur pen sy'n teimlo fel poen cyson sy'n effeithio ar y ddwy ochr o'r pen. Mae hefyd yn tynhau cyhyrau'r gwddf a cheir teimlad o bwysedd y tu ôl i'r llygaid. Mae menywod yn dioddef fwy gan math o densiwn gur pen na dynion. Mae'r rhian yn para am 1 i 6 awr, ond gall rhai pobl gael cur pen yn fwy parhaus sy'n para am sawl diwrnod.
Gall math o densiwn gur pen fel arfer, gael ei leddfu gan dechnegau ymlacio, neu gan ddefnyddio cyffuriau lleddfu poen dros y cownter, fel parasetamol ac ibwproffin, a dylai gael ei gymryd ar adeg y cur pen.
Mae technegau ymlacio yn cynnwys:-
- Rhoi clwtyn poeth ar eich talcen neu wddf
- Ymarfer corff, ioga neu ymarferion ymlacio
- Tylino eich ysgwyddau a'ch gwddf
Os ydych yn cael cur pen cyson, gall fod yn ddefnyddiol i gadw dyddiadur a allai helpu i benderfynu ar batrwm o sbardunau. Gall osgoi'r sbardunau hyn leihau'r nifer o gur pennau. Gall sbardunau gynnwys:-
- Rhai bwydydd
- Newyn
- Straen Llygad
- Osgo gwael
- Straen
- Pryder
- Dicter
Cliciwch yma am ragor o wybodaeth am Gur Pen (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae mwyafrif o fenywod yn cael rhyw boen mislif yn ystod eu bywydau. Gellir teimlo poen a achosir gan fislif yn ardal yr abdomen isaf, ond gall hefyd ledaenu i'ch cefn a chluniau. Gall poen mislif, fel arfer, gael ei drin yn y cartref. Fodd bynnag, os yw eich poen mislif yn ddwys, efallai y bydd rhaid i chi ymweld â'ch meddyg teulu.
Mae yna nifer o ffyrdd y gallwch drin eich mislifoedd poenus yn y cartref. Er efallai na fyddwch yn gallu trin eich poen yn gyfan gwbl, efallai y bydd y mesurau hyn yn helpu leddfu, neu ei leihau.
- Ymarfer corff - er nad ydych efallai eisiau gwneud ymarfer corff tra byddwch yn dioddef poen mislif, mae cadw'n heini yn gallu helpu leihau'r boen. Rhowch gynnig ar nofio ysgafn, cerdded neu feicio
- Gwres - gall rhoi gwres ar eich abdomen helpu i leddfu'r boen
- Bath cynnes neu gawod - gallwch gael bath neu gawod i helpu lleddfu'r boen tra hefyd eich helpu i ymlacio
- Tylino - efallai y bydd tylino ysgafn o amgylch eich abdomen isaf yn helpu i leihau poen
- Technegau ymlacio - gall ioga neu pilates helpu i dynnu eich sylw o'r boen ac anghysur
Am ragor o wybodaeth am Fislif Poenus, cliciwch yma.
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Nid yw'r rhan fwyaf o sylweddau sy'n achosi alergeddau yn niweidiol nac yn cael unrhyw effaith ar bobl nad ydynt yn alergaidd. Mae unrhyw sylwedd sy'n sbarduno adwaith alergaidd yn cael ei alw'n allergen. Mae rhai o'r alergenau mwyaf cyffredin yn cynnwys paill, gwiddon llwch ty, llwydni ac anifeiliaid anwes. Mae alergenau llai cyffredin yn cynnwys cnau, ffrwythau a latecs.
Y ffordd orau o atal adwaith alergaidd yw osgoi'r allergen sy'n achosi alergaidd. Nid yw hyn yn hawdd bob amser. Gall alergenau, fel gwiddon llwch neu sborau ffwngaidd fod yn anodd eu gweld, a gall hyd yn oed bridio o fewn ty glan. Isod mae ychydig o gyngor ymarferol a ddylai helpu i osgoi'r alergenau mwyaf cyffredin.
Gwiddon llwch ty
Un o achosion mwyaf o alergenau yw gwiddon llwch. Mae gwiddon llwch yn bryfed microsgopig sy'n bridio mewn cartref llwch. Isod ceir nifer o ffyrdd y gallwch gyfyngu ar faint o widdon sydd yn y ty.
- Dewis llawr pren neu orchuddion finyl caled yn hytrach na charped
- Rhowch lenni rholer i fyny y gallwch lanhau'n hawdd
- Glanhewch glustogau, teganau meddal, llenni a dodrefn clustog yn rheoliadd
- Defnyddiwch obenyddion synthetig a duvets acrylig yn lle blanced gwlân neu ddillad gwelu plu
- Defnyddiwch sugnydd llwch sydd â HEPA (effeithlonrwydd uchel awyr gronynnol)
- Sychwch arwynebau gyda lliain llaith a glân, gan y gall dystio sych ledaenu alergenau ymhellach
Anifeiliaid Anwes
Nid ffwr anifeiliaid anwes sy'n achosi adwaith alergaidd, mae'n agored i haenau o'u croen mawr, poer a'u wrin. Os nad ydych yn gallu cael gwared â'r anifail o'r ty yn gyfan gwbl, efallai y bydd yr awgrymiadau isod yn ddefnyddiol:-
- Cadwch anifeiliaid anwes y tu allan gymaint â phosibl, neu gyfyngu i un ystafell
- Peidiwch â'ch caniatau anifeiliaid anwes yn yr ystafelloedd gwely
- Golwch anifeiliaid anwes o leiaf unwaith bob pythefnos
- Brwsiwch gwn yn rheoliadd y tu allan i'r ty
- Golchwch yr holl ddillad gwely a chelfi meddal ble mae anifail anwes wedi gorwedd
Sborau Llwydni
Gall llwydni dyfu ar unrhyw fater sy'n pydru, y ty mewn a'r tu allan i'r ty. Nid yw'r mowldiau eu hunain yn alergenau, ond y sborau maent yn eu rhyddhau. Mae sborau yn cael eu rhyddhau pan fydd cynnydd sydyn mewn tymheredd mewn amgylchedd llaith, megis pan fydd gwres wedi'i droi ymlaen mewn ty llaith, neu rywun sy'n sychu dillad drws nesaf i le tân.
Mae rhai ffyrdd o atal llwydni sborau wedi eu hamlinellu isod:-
- Cadwch eich cartref yn sych ac wedi'u hawyru'n dda
- Pan fyddwch yn cael cawod neu goginio cadwch y drysau mewnol ar gau
- Peidiwch â sychu dillad o fewn y ty, storio dillad mewn cypyrddau llaith neu bacio dillad mewn cypyrddau sy'n rhy dynn
- Deliwch gydag unrhyw leithder ac anwedd yn eich cartref
Alergeddau bwyd
Mae rhaid i wneuthurwyr, yn ôl y gyfraith, labelu unrhyw fwyd sy'n cynnwys rhywbeth sy'n hysbys i achosi alergedd, fel seleri, grawnfwydydd, cramenogion, wyau, pysgod, llaeth, mwstard, cnau, hadau sesame, ffa soia a chadwolion sylffwr deuocsid a sylffitau. Byddwch yn ofalus i wirio'r label ar gyfer y rhestr o gynhwysion er mwyn osgoi adwaith alergaidd.
Mae llawer o bobl yn profi adwaith alergaidd wrth fwyta allan mewn bwyty. Gallwch osgoi hyn drwy:-
- Peidio â dibynnu ar y disgrifiad ar y fwydlen yn unig
- Cyfathrebu'n glir gyda'r staff a gofyn am eu cyngor
- Osgoi mannau lle mae siawns o wahanol fwydydd sy'n dod mewn cysylltiad â'i gilydd, fel bwffe a phoptai
Cofiwch fod prydau syml yn llai tebygol o gynnwys cynhwysion "cudd".
Alergeddau difrifol
Os ydych chi erioed wedi cael adwaith alergaidd difrifol (anaffylacsis), dylech gario dau EpiPens neu Anapens, gyda chi, ble bynnag yr ewch.
Gwisgwch fedaliwn neu freichled 'MedicAlert' neu 'Medi-Tag', fel bod pobl yn ymwybodol o'ch alergedd mewn argyfwng, ac ystyriwch ddweud wrth eich athrawon, cydweithwyr a ffrindiau er mwyn iddynt roi eich pigiad adrenalin i chi mewn argyfwng a galw am ambiwlans. Wrth ddilyn y cyngor hwn gallwch achub eich bywyd.
Am ragor o wybodaeth am Alergeddau cliciwch yma (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae clefyd y gwair yn gyflwr cyffredin iawn sy'n effeithio ar 2 o bob 10 o bobl yn y DU. Mae'n cael ei achosi gan alergedd i sylweddau'r awyr megis glaswellt neu paill wair, sy'n effeithio ar y darnau anadlu uchaf (trwyn, sinws, y gwddf a'r llygaid). Mae clefyd y gwair fel arfer yn digwydd yn ystod misoedd y gwanwyn a'r haf.
Gall symptomau clefyd y gwair fod yn debyg i annwyd ac maent yn cynnwys trwyn yn rhedeg, llygaid dyfrllyd ac ymosodiadau tisian dro ar ôl tro.
Mae'n anodd iawn i osgoi paill yn gyfan gwbl, ond dylech fod yn gallu hwyluso difrifoldeb eich symptomau clefyd y gwair trwy gymryd rhai rhagofalon synhwyrol. Lleihau eich amlygiad i baill trwy geisio aros dan do pan fydd cyfrif paill yn uchel. Os yw'n llaith neu'n wyntog mae'n debygol fod y cyfrif paill yn mynd i fod yn uwch. Yn gyffredinol, mae cyfrif paill ar ei uchaf yn gynnar gyda'r nos, felly ceisiwch osgoi mynd allan o gwmpas yr amser hwn. Gallwch hefyd roi cynnig ar y canlynol:-
- Cadwch y ffenestri a'r drysau ar gau yn y ty, tynnu llenni i gadw'r haul allan a cadw tymheredd i lawr
- Osgoi torri glaswellt, chwarae neu gerdded mewn mannau glaswelltog a gwersylla
- Newid eich dillad a chymerwch gawod ar ôl yr awyr agored i gael gwared ar unrhyw baill
- Gwisgwch sbectol haul amlap i atal paill rhag mynd i mewn i'ch llygaid
- Cadwch ffenestri ceir ar gau ac ystyriwch brynu ffilter paill ar gyfer y fentiau aer yn eich car
- Cadwch flodau ffres allan o'r ty, a defnyddiwch y sugnwr llwch a dystiwch yn rheolaidd
- Peidiwch ag ysmygu na gadael i unrhyw un ysmygu yn eich ty, gall anadlu mwg rhywun allan lidio leinin y trwyn, y llygaid, y gwddf a llwybrau anadlu a all wneud symptomau yn waeth
- Cadwch anifeiliaid anwes allan o'r ty yn ystod y tymor clefyd y gwair
- Rhowch Vaseline o amgylch ymyl y ffroenau i atal paill rhag dod i fewn i'r cyntedd trwynol
Cliciwch yma am ragor o wybodaeth am Glefyd y Gwair (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae'r ddannoedd yn boen yn ardal eich gen ac wyneb. Mae fel arfer yn digwydd pan fydd y tu mewn i'ch dant yn mynd yn llidiog ac yn llidus. Os oes gennych chi'r ddannoedd, mae'n bwysig eich bod yn gweld deintydd gynted â phosibl i gael eich trin. Tra byddwch yn aros i weld deintydd, gallwch gymryd cyffuriau lleddfu poen dros-y-cownter fel parasetamol neu ibwproffin.
Y ffordd orau o atal dannoedd yw cadw eich dannedd a'ch gymiau mor iach ag y bo modd. Dyma'r ffyrdd y gallwch wneud hyn:-
- Cyfyngwch ar faint o fwydydd a diodydd llawn siwgr (cael nhw fel pleser achlysurol a dim ond yn ystod amser bwyd)
- Brwsiwch eich dannedd ddwywaith y dydd gan ddefnyddio past dannedd sy'n cynnwys fflworid. Brwsiwch eich tafod a gymiau yn ofalus hefyd
- Glanhau rhwng eich dannedd gan ddefnyddio fflos dannedd a defnyddio cegolch os oes angen
- Peidiwch ag ysmygu. Gall ysmygu wneud rhai problemau deintyddol yn waeth
- Ewch i weld eich deintydd o leiaf unwaith y flwyddyn. Ystyriwch gael glanhau eich dannedd gan hylenydd o bryd i'w gilydd. Dylai plant gael archwiliadau deintyddol bob chwe mis fel y gall unrhyw bydredd gael eu canfod a'u trin yn gynnar.
Cliciwch yma am fwy o wybodaeth ar y Ddannoedd (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae brech yr ieir yn salwch ysgafn ac yn gyffredin yn ystod plentyndod a bydd y rhan fwyaf o blant yn ei ddal ar ryw adeg. Mae'n achosi brech coch, smotiau cosi sy'n troi i fewn i bothelli llawn hylif. Maent wedyn yn crwstio i ffurfio scabiau, sydd fel arfer yn disgyn i ffwrdd. Y mannau mwyaf tebygol o ymddangos yw ar y wyneb, clustiau a chroen y pen, o dan y breichiau, ar y frest a'r stumog ac ar y breichiau a'r coesau.
Nid oes iachâd ar gyfer brech yr ieir, ac mae'r firws fel arfer yn clirio ar ei ben ei hun heb driniaeth. Fodd bynnag, mae rhai camau y gallwch eu cymryd i leddfu'r symptomau ac mae camau pwysig y gallwch eu cymryd i atal lledaenu brech yr ieir.
Dyma rai awgrymiadau y gallwch eu gwneud gartref os yw rhywun yn dioddef gan frech yr ieir:-
- Cymryd cyffuriau lleddfu poen - os yw eich plentyn mewn poen neu wedi cael twymyn uchel, yna gallwch roi boen laddwyr ysgafn iddynt fel parasetamol neu ibwproffin (Darllenwch y cyfarwyddiadau cyn ei ddefnyddio)
- Cadwch yn hydradol - mae'n bwysig ar gyfer plant (ac oedolion) gyda brech yr ieir i yfed digon o ddwr i osgoi dadhydradu. Gall lolis rhew, heb siwgr, hefyd helpu
- Osgoi bwyd a all wneud eich ceg yn ddolurus, fel bwydydd hallt, fel arfer mae cawl yn hawdd i'w lyncu
- Atal y crafu - gall brech yr ieir fod yn goslyd ond mae'n bwysig peidio a chrafu'r mannau er mwyn osgoi dychryn yn y dyfodol. Cadwch ewinedd plant yn lân ac yn fyr i roi'r gorau i grafu ddwfn. Efallai y byddwch hefyd yn ystyried rhoi sanau dros ddwylo y plentyn yn ystod y nos er mwyn eu hatal rhag crafu yn eu cwsg. Os bydd croen eich plentyn yn boenus iawn, gallech roi cynnig ar ddefnyddio eli calamin neu eliau oeri
- Dillad oeri - os oes gan eich plentyn dwymyn, neu os yw'r croen yn ddolurus ac yn gwaethygu, gwisgwch nhw'n briodol fel nad ydynt yn mynd yn rhy borth neu'n rhy oer. Mae'n well i wisgo dillad llac a ffabrigau cotwm llyfn. Dylech osgoi sbwng claear. Gall hyn wneud eich plentyn yn rhy oer, a gall achosi crynu
- Gallwch helpu i atal y firws rhag lledaenu drwy sychu unrhyw wrthrychau neu arwynebau gyda thoddiant sterileiddio a gwneud yn siwr bod unrhyw ddillad sydd wedi'u heintio neu ddillad gwely'n cael ei olchi yn rheolaidd
Os oes gan eich plentyn frech yr ieir, dylech roi gwybod i ysgol neu feithrinfa eich plentyn a'u cadw gartref pan fyddant yn heintus, sef nes i'r bothell olaf fyrstio ac wedi crwstio drosodd.
Am fwy o wybodaeth ar Frech yr Ieir, cliciwch yma.
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae heintiau ar y glust yn digwydd pan mae germau fel bacteria, firysau neu ffyngau yn achosi chwyddo a chosi poenus yn eich clust. Maent yn fwyaf cyffredin yn ystod plentyndod, ac yn aml yn cael eu trosglwyddo o un plentyn i'r llall, ond gallant ddigwydd ar unrhyw oedran. Gall heintiau ar y glust fod yn anghyfforddus, ond fel arfer ddim yn ddifrifol.
Mae heintiau o'r glust ganol yn cael eu galw'n otitis media a heintiau o'r glust allanol yn cael eu galw'n otitis externa. Mae'r glust allanol yn cynnwys yr holl rannau o'r glust y tu allan i'r corff, a hyd at ddrwm y glust. Mae'r glust ganol yn cynnwys yr holl rannau rhwng drwm y glust a'r nerfau clyw, y tu mewn i'ch pen.
Mae triniaeth ar gyfer heintiau ar y glust yn dibynnu ar yr achos. Mae'r rhan fwyaf o heintiau'r glust ganol yn clirio heb driniaeth mewn tua thri diwrnod. Gall diferion trwyn, y gellir eu prynu dros y cownter, helpu i leihau unrhyw chwyddo y tu mewn i'r trwyn a'r tiwbiau Eustachio ac i leihau'r pwysau ar y glust.
Gall heintiau ar y glust allanol gael eu trin gyda hylifau, eli neu ddiferion clust sy'n cynnwys gwrth-facteria, cynhwysion gwrth-ffwng neu leithio. Gall y rhain gael eu cymhwyso y tu mewn i gamlas y glust ar ddarn arbennig o rwyllen (trafod gyda fferyllydd neu feddyg cyn rhoi unrhyw beth y tu mewn i'ch clust). Gall cyffuriau lleddfu poen dros y cownter fel parasetamol helpu i leddfu'r boen.
Am fwy o wybodaeth ar Heintiau Clust cliciwch yma (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae poen cefn yn gyflwr cyffredin sy'n effeithio ar y mwyafrif o bobl ar ryw adeg yn ystod eu bywydau. Mae'r rhan fwyaf o achosion o boen cefn yn gysylltiedig â phoen ac anystwythder yn rhan isaf y cefn. Gall poen cefn gael eu dosbarthu yn ôl pa mor hir y mae'r symptomau'n parhau. Er enghraifft:-
- Poen yn y cefn, aciwt - nid yw'r boen yn para am fwy na chwe wythnos
- Poen cefn cronig - poen yn para am fwy na chwe wythnos
Er y gall poen cefn aciwt fod yn rhwystredig i fyw gyda, ceisiwch aros mor bositif ag y bo modd. Os oes gennych boen cefn aciwt, mae'n bwysig i aros mor actif â phosib. Os ydych yn teimlo ei fod yn rhy boenus i ddychwelyd i weithgareddau bob dydd, cymerwch eich amser trwy wneud y gweithgareddau ar lefel isaf neu gyfradd arafach. Anelwch i wneud ychydig bach mwy bob dydd.
Mae llawer o bobl â phoen cefn yn canfod bod defnyddio pecynnau cywasgu naill ai poeth neu oer yn helpu i leihau poen. Gallwch wneud eich pecyn cywasgu oer eich hun drwy lapio bag o fwyd wedi'i rhewi mewn tywel. Mae pecynnau cywasgu poeth yn aml ar gael o fferyllfeydd mawr. Efallai y bydd yn ddefnyddiol i ddefnyddio un math o becyn ar ôl y llall.
Gosod clustog cadarn fach o dan eich pen-gliniau pan fyddwch ar eich ochr, neu gan ddefnyddio nifer o glustogau cadarn i ddal eich pen-gliniau i fyny gan orwedd ar eich cefn, bydd hyn yn helpu i leddfu eich symptomau.
Cliciwch yma am fwy o wybodaeth ar Boen Cefn (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae llau pen yn bryfed bach heb adenydd sy'n llwyd-frown mewn lliw. Maent yr un maint a phen pin pan fyddant yn deor ac yn 3mm o hyd (maint hedyn sesame) ar ôl tyfu'n llawn. Ni all llau pen hedfan, neidio neu nofio. Maent yn cael eu lledaenu gan gyswllt ben i ben a dringo o wallt y person sydd wedi'i heintio i wallt rhywun arall.
Ar ôl cadarnhau bod llau pen yn bresennol, gallwch drin y llau yn y cartref gan gribo gwlyb wrth ddefnyddio crib llau pen, neu olchdrwythau meddyginiaethol.
Fodd bynnag, ni fydd y dull trin yn amddiffyn yn erbyn ail-bla os bydd cysylltiad pen i ben yn digwydd, yn y cyfnod triniaeth, gyda rhywun sydd â llau pen.
Dull cribo gwlyb - Mae'n ddull o gribo gwlyb sy'n cael ei ddisgrifio isod:-
- Golchwch y gwallt gan ddefnyddio siampw cyffredin a rhowch digon o gyflyrydd ar y gwallt, cyn defnyddio crib danheddog llydan i sythu a datglymu'r gwallt
- Unwaith y bydd y crib yn symud yn rhydd drwy'r gwallt heb lusgo, newid i'r grib sy'n canfod lleuen. Gwnewch yn siwr bod y dannedd yn cyffwrdd yn ysgafn â chroen y pen
- Tynnwch y crib i lawr i ben y gwallt gyda phob strôc ac edrychwch am lau
- Dileu llau gan sychu neu rinsio'r grib
- Gweithiwch yn drefnus trwy'r gwallt, adran i adran, fel bod y gwallt i gyd yn cael ei gribo
- Golchwch y cyflyrydd allan ac ailadrodd y weithdrefn cribo yn y gwallt gwlyb
- Ailadroddwch y weithdrefn ar ddiwrnod 5, 9 ac 13 i glirio llau ifanc wrth iddyn nhw ddeor, cyn iddynt gael amser i gyrraedd aeddfedrwydd
Eli neu chwistrell meddyginiaethol - Mae eli neu chwistrell meddyginiaethol yn ddull amgen ar gyfer trin llau pen. Fodd bynnag, nid oes unrhyw driniaeth feddyginiaethol yn 100% effeithiol. Bydd eich fferyllydd yn gallu argymell eli neu chwistrell dros y cownter. Darllenwch y cyfarwyddiadau cyn ei ddefnyddio.
Cliciwch yma am fwy o wybodaeth am Llau Pen (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae diwedd y mislif weithiau yn cael ei adnabod fel y 'newid bywyd' ac yn cael ei farcio gan ddiwedd misglwydd (pan mae mislif menyw yn dod i ben). Nid yw mislif menyw fel arfer yn stopio'n sydyn. Yn gyffredinol, maent yn dod yn llai aml, bydd ambell i fislif yn cael ei golli ac wedyn byddent yn stopio'n gyfan gwbl.
Yn y DU, yr oedran gyfartaledd i fenyw gyrraedd diwedd y mislif yw 52. Bydd y rhan fwyaf o fenywod yn cyrraedd diwedd y mislif heb geisio cyngor meddygol. Fodd bynnag, mae triniaethau ar gael sy'n gallu lleddfu symptomau diwedd y mislif sy'n cael eu torri neu'n drallodus.
Os nad yw eich symptomau diwedd y mislif yn ddifrifol, efallai na fydd angen eu trin gan ddefnyddio meddyginiaethau. Mae llawer o fenywod sy'n dioddef symptomau diwedd y mislif yn canfod ei fod yn gallu lleddfu'r symptomau drwy wneud newidiadau i'w ffordd o fyw a deiet. Mae rhai symptomau diwedd y mislif, a sut y gellir eu gwella drwy newid ffordd o fyw, yn cael eu hamlinellu isod.
I wella chwiwiau poeth a chwysu yn y nos:-
- Gwnewch ymarfer corff yn rheolaidd
- Gwisgwch ddillad ysgafn
- Cadwch eich ystafell wely yn oer yn y nos
- Ceisiwch leihau eich lefelau straen
- Osgoi sbardunau posibl, fel bwyd sbeislyd, caffein, ysmygu ac alcohol
Er mwyn gwella aflonyddwch cwsg:-
- Osgoi ymarfer corff yn hwyr yn y dydd
- Ewch i'r gwely ar yr un pryd bob nos
Er mwyn gwella anhwylder hwyliau:-
- Cael digon o orffwys
- Gwnewch ymarfer corff yn rheolaidd
- Rhowch gynnig ar ymarferion ymlacio, fel ioga
Cliciwch yma am fwy o wybodaeth ar Menopos (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae'r term pen mawr yn fwyaf cyffredin i ddisgrifio'r symptomau efallai y byddwch yn profi ar ôl yfed llawer o alcohol. Mae'r symptomau'n cynnwys blinder, cur pen a dadhydradu.
Mae trin pen mawr yn cynnwys ail-hydradu'r corff ac yn ymdrin â'r symptomau poenus. Bydd cyffuriau lladd poen dros-y-cownter yn helpu i ymdopi â phoen o gur pen a chramp yn y cyhyrau. Mae meddyginiaethau sy'n seiliedig ar barasetamol yn well, gan y gallai asbirin lidio'r stumog a chynyddu cyfog a salwch.
Mae yna dystiolaeth i awgrymu bod ffrwctos, siwgr naturiol a geir mewn sudd ffrwythau a mel, yn helpu'r corff i brosesu alcohol yn gyflymach. Mae cawl bouillon, cawl tenau sy'n cynnwys llysiau, hefyd yn ffynhonnell dda o fitaminau a mwynau (gan gynnwys halen a photasiwm) i ychwanegu at adnoddau disbyddu eich corff.
Mae alcohol yn achosi dadhydradu, pryd mae'r corff yn colli halen a mwynau. Gallwch gymryd lle'r rhain drwy yfed digon o hylif di-liw fel dwr tap a dwr soda. Bydd diodydd isotonig sydd bellach ar gael yn y rhan fwyaf o siopau, yn disodli'r halen a gollwyd o'r corff.
Gallwch leihau'r risg o ben mawr drwy ddilyn yr awgrymiadau hyn:
- Cyfyngu eich hun i un diod yr awr. Gall y corff brosesu alcohol ar gyfradd o tua 15ml yr awr, yr hyn sy'n cyfateb i tua lager bach o gryfder canolig
- Bwyta pryd o fwyd cyn i chi ddechrau yfed. Mae bwyd yn helpu i amsugno alcohol, gan roi mwy o amser i'r corff brosesu a lleihau'r risg o ben mawr
- Yfwch ddigon o ddwr i wrthweithio effeithiau dadhydradu alcohol. Gwasgarwch ddiodydd alcoholig gyda dwr er mwyn osgoi'r 'syched bore wedyn'
- Dylid osgoi diodydd sy'n cynnwys llawer iawn o gytras, gan fod y rhain yn tueddu i achosi pen mawr mwy difrifol. Yn gyffredinol, y rhain yw diodydd lliw tywyll fel gwin coch, brandi a phort.
Cliciwch yma am fwy o wybodaeth ar Ben Mawr (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae cymryd rhan mewn chwaraeon a gwneud ymarfer corff rheolaidd yn dda i'ch iechyd, ond weithiau efallai y byddwch yn anafu eich hun. Gall anafiadau chwaraeon gael ei achosi gan:
- Ddim yn cynhesu yn briodol cyn ymarfer
- Ddefnyddio offer annigonol
- Gwthio eich hun yn rhy galed
- Damwain
Mae mathau o anafiadau chwaraeon yn cynnwys:
- Pothelli
- Cleisiau
- Toriadau
- Anafiadau mân i'r pen
- Ysigiadau a straen
- Tendon yn chwyddo
Os oes gennych anaf, stopiwch ymarfer corff os ydych yn teimlo unrhyw boen, p'un a yw'r anaf chwaraeon wedi digwydd yn sydyn neu os ydych wedi cael y poen am fwy o amser. Os byddwch yn anafu trwy symudiad neu weithgaredd arbenigol, stopiwch a cheisiwch help meddygol. Gall parhau i ymarfer tra byddwch yn anafu yn achosi difrod pellach ac yn anafu eich amser adferiad. Gall y rhan fwyaf o anafiadau chwaraeon mân cael eu trin gan ddefnyddio technegau hunan-ofal, megis:-
- Gorffwys y rhan o'r corff yr effeithir arnynt
- Gan ddefnyddio cyffuriau lleddfu poen dros-y-cownter, fel ibwproffen, i leddfu symptomau poen a chwyddo
Os nad yw eich anaf angen triniaeth feddygol - er enghraifft, ysigiad ysgafn neu ddifrod cyhyrau neu niwed i'r ligament - gallwch chi drin yn y cartref gan ddefnyddio therai RICE (GICD yn Gymraeg). Mae RICE yn sefyll am:-
- Gorffwys (Rest) - osgoi ymarfer corff yn rheolaidd a lleihau eich gweithgaredd corfforol dyddiol. Gall ddefnyddio baglau neu ffon cerdded i helpu os nad ydych yn gallu rhoi pwysau ar eich ffer neu ben-glin
- Iâ (Ice) - wneud cais am becyn iâ i'r ardal yr effeithiwyd arno am 10-30 munud. Mae bag o bys wedi'u rhewi, neu rai tebyg, yn gweithio'n dda. Lapiwch y pecyn rhew mewn tywel i osgoi cyffwrdd yn uniongyrchol â'ch croen ac yn achosi llosg iâ
- Cywasgiad (Compression) - defnyddiwch rwymynnau cywasgu elastig i gyfyngu ar chwyddo
- Codi (Elevation) - cadwch y pen-glin, coes, braich, penelin neu'r arddwrn sydd wedi ei anafu, i fyny uwchlaw lefel y galon. Gall hyn hefyd helpu i leihau chwyddo
Ar ôl 48 awr o therapi RICE, rhoi'r gorau i gywasgu a rhoi cynnig ar symud i'r ardal hanafu. Os, ar ôl y cyfnod hwn, bydd eich symptomau yn waeth, gofynnwch am gyngor gan eich meddyg teulu.
Gall cyffuriau lleddfu poen, fel parasetamol, gael ei ddefnyddio ynghyd â chyffuriau di-steroidaidd gwrth-lidiol (NSAIDs), fel ibwproffen helpu i leddfu'r boen a achosir gan ysigiadau a thorri esgyrn a helpu i leihau unrhyw chwyddo. Atal rhag symud yw'r driniaeth sy'n helpu i atal difrod pellach drwy leihau symudiadau. Mae hefyd yn lleihau poen, chwyddo a sbasm cyhyrol cyhyrau, ac yn cyflymu'r broses wella drwy annog y gwaed i lifo yn uniongyrchol i'r ardal a anafwyd..
Cliciwch yma am wybodaeth bellach ar Anafiadau Chwaraeon (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae straen yn deimlad o fod o dan bwysau. Mae ychydig o bwysau yn gallu:
- Cynyddu cynhyrchiant
- Bod yn ysgogol
- Gwella perfformiad
Fodd bynnag, gall gormod o bwysau neu bwysedd hir, arwain at straen, sy'n afiach ar gyfer y meddwl a'r corff. Gall achosi symptomau fel:
- Anhawster cysgu
- Chwysu
- Diffyg Archwaeth
- Anhawster canolbwyntio
Mae'n anodd amcangyfrif pa mor gyffredin yw straen oherwydd nad yw pawb sydd wedi cael straen yn ymweld â'u meddyg. Fodd bynnag, mae ymchwil yn awgrymu y bydd chwarter o'r holl oedolion yn cael problem iechyd meddwl, fel iselder neu bryder, ar ryw adeg yn eu bywydau. Gall yr un materion sy'n cyfrannu ar yr amodau hyn, fel ysgariad a diweithdra, hefyd achosi straen.
Gall fod yn bosibl i reoli straen tymor-byr gan ddefnyddio technegau ymlacio, fel gwrando ar gerddoriaeth. Gall gwneud newidiadau yn y gwaith neu gartref hefyd helpu drwy ddileu achos y straen. Os nad yw straen yn cael ei drin, gall achosi problemau iechyd pellach megis:
- Pwysedd gwaed uchel (gorbwysedd)
- Pryder
- Iselder
Bydd yr amodau hyn efallai angen triniaeth bellach, gan gynnwys meddyginiaethau fel cyffuriau gwrth-iselder neu therapiau fel cynghori.
Os ydych yn teimlo dan straen, gall yr awgrymiadau isod fod yn ddefnyddiol:
- Gweithiwch allan pa sefyllfaoedd sy'n gwneud i chi deimlo dan straen a sut rydych yn ymddwyn yn y sefyllfaoedd hynny. Gweld a oes ffordd o reoli pwysau hynny fel y gallwch eu hwynebu mewn ffordd wahanol
- Gwnewch restr o'r holl bethau sy'n gwneud bywyd yn straen a rhestr o bethau fyddai'n helpu i wneud bywyd yn llai o straen. Gall hyn eich helpu i gael trefn ar sut rydych chi'n teimlo am sefyllfaoedd penodol
- Os ydych yn teimlo bod problemau yn adeiladu ac yn eich gwneud yn fwy dan straen, dywedwch wrth rywun amdano.
Cliciwch yma am ragor o wybodaeth am driniaethau amgen ar gyfer Straen (yn Saesneg).
Cliciwch yma am wybodaeth ar Bryder (yn Saesneg).
Cliciwch yma am wybodaeth ar Iselder (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Anhunedd yw pryd mae gennych broblem mynd i gysgu, neu aros ynghwsg am gyfnod digon hir i deimlo'n ffres y bore wedyn. Mae hyn yn digwydd er gwaethaf cael digon o gyfle i gysgu. Mae'n anodd ddifinio beth yw cysgu arferol, oherwydd bod pawb yn wahanol. Bydd eich oedran, ffordd o fyw, amgylchedd a deiet yn chwarae rhan wrth ddylanwadu ar faint o gwsg mae angen arnoch.
Gall anhunedd, yn aml, gael ei atal trwy newid eich arferion yn ystod y dydd ac amser gwely neu trwy wella eich amgylchedd ystafell wely. Gall gwneud newidiadau bach eich helpu i gael noson dda o gwsg. Rhowch gynnig ar rai o'r ddulliau isod am o leiaf dair i bedair wythnos.
Arferion yn ystod y dydd
- Gosod amser penodol ar gyfer codi bob dydd. Cadwch at y cyfnod hwn, saith niwrnod yr wythnos, hyd yn oed os ydych yn teimlo nad ydych wedi cael digon o gwsg. Dylai hyn eich helpu i gysgu'n well yn y nos
- Peidiwch â chysgu yn ystod y dydd
- Gwnewch ymarfer corff bob dydd, megis 30 munud o gerdded neu feicio, o leiaf bedair awr cyn eich bod yn bwriadu mynd i'r gwely. Bydd hyn yn caniatau eich tymheredd corff i oeri i lawr
Arferion amser gwely
- Stopiwch yfed te a choffi pedair awr cyn mynd i'r gwely
- Osgoi yfed alcohol ac ysmygu gan fod alcohol a nicotin hefyd yn symbylyddion. Gall alcohol wneud chi'n gysglyd ar y cychwyn, ond bydd yn deffro chi pan fydd yr effeithiau'n gorffen
- Peidiwch â bwyta pryd o fwyd mawr neu fwydydd sbeislyd ychydig cyn mynd i'r gwely. Gall byrbryd bach sy'n cynnwys tryptoffan (amino-asid sy'n hybu cwsg naturiol) helpu, megis twrci, banana neu bysgod
- Dim ond mynd i'r gwely pan fyddwch yn teimlo'n flinedig
- Ceisiwch greu trefn amser gwely megis cymryd bath ac yfed diod cynnes, laethog bob nos. Bydd y gweithgareddau hyn yn gysylltiedig â chwsg a bydd yn achosi syrthni
- Peidiwch â gorwedd yn y gwely a theimlo'n bryderus am gysgu. Yn lle hynny, codwch ac ewch i ystafell arall am gyfnod byr a gwnewch rywbeth arall, fel darllen neu wylio teledu, ac yna ceisiwch gysgu eto
- Peidiwch â gwylio'r cloc gan y bydd hyn yn gwneud chi'n bryderus
- Ysgrifenwch restr o'ch pryderon ac unrhyw syniadau sydd gennych i'w nhw, yna ceisiwch anghofio am y peth tan y bore
Amgylchedd ystafell wely
- Defnyddiwch fleindiau trwchus neu lenni neu gwisgwch fwgwd llygaid os bydd golau haul cynnar yn y bore neu lampiau stryd llachar yn effeithio ar eich cwsg
- Gwisgwch blygiau clust os bydd swn yn broblem
- Peidiwch â defnyddio'r ystafell wely ar gyfer unrhyw beth heblaw cysgu a rhyw. Peidiwch â gwylio'r teledu, gwneud galwadau ffôn, bwyta neu weithio yn y gwely
- Gwnewch yn siwr eich bod yn cael matres gyfforddus, obennydd yr ydych yn ei hoffi a bod gennych orchudd gwely digonol ar gyfer yr adeg o'r flwyddyn
Pan fyddwch yn cysgu'r rhan fwyaf o'r amser yn y gwely, ceisiwch fynd i'r gwely 15 munud yn gynharach, ond gwnewch yn siwr eich bod yn codi yr un pryd.
Cliciwch yma am ragor o wybodaeth am Anhunedd (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae peswch yn weithred atgyrch sy'n clirio eich llwybrau anadlu o fwcws a llidus fel llwch neu fwg. Gall fod yn peswch sych neu beswch y frest. Maen nhw hefyd yn dosbarthu yn ôl pa mor hir y maent yn para:-
- Peswch Aciwt sy'n para am lai na thair wythnos
- Peswch Subaciwt yn gwella dros gyfnod o dair i wyth wythnos
- Peswch Cronig (parhaus) sy'n para am fwy nag wyth wythnos
Mae'r rhan fwyaf o beswch yn clirio o fewn pythefnos.
Nid oes unrhyw ffordd gyflym o gael gwared â pheswch sy'n cael ei achosi gan haint firaol. Fel arfer bydd y peswch yn clirio pryd mae eich system imiwnedd wedi ymladd yn erbyn y firws. Efallai y bydd ffordd symlaf a rhataf i drin peswch tymor byr trwy ddefnyddio rhwymedi peswch, sydd yn cael ei wneud yn y cartref (homemade), sy'n cynnwys mêl a lemwn. Mae'r mêl yn esmwythydd, sy'n golygu ei fod yn gorchuddio'r gwddf ac yn lleddfu'r llid sy'n achosi'r peswch.
Meddyginiaethau Peswch - Does dim llawer o dystiolaeth i awgrymu bod meddyginiaethau peswch yn gweithio mewn gwirionedd, er y gall rhai o'r cynhwysion helpu i drin symptomau sy'n gysylltiedig â pheswch, fel trwyn llawn neu dwymyn. Mae rhai yn cynnwys parasetamol, felly peidiwch â chymryd mwy na'r dos ac argymhellir. Ni ddylid byth cymryd meddyginiaethau peswch am fwy na phythefnos.
Atalyddion Peswch - Mae'r atalyddion peswch, megis pholcodine, dextromethorphan a gwrth-histaminau, yn gweithredu ar yr ymennydd i ddal yn ôl yr atgyrch peswch. Maent yn defnyddio ar gyfer peswch sych yn unig. Gwiriwch gyda'ch meddyg teulu neu fferyllydd cyn cymryd atalyddion peswch.
Expectorants - Mae expectorants yn helpu i ddod â fflem i fyny gan wneud y peswch yn fwy hawdd, a allai helpu peswch y frest. Maent yn cynnwys guaiphenesin, amoniwm clorid, squill, sodiwm sitrad a ipecacuanha. Mae'r rhain yn cael ei ffeindio, mewn nifer fach, o fewn moddion peswch, felly maent yn annhebygol o gael sgil-effeithiau neu ryngweithio â meddyginiaethau eraill.
Gwrthfiotigau - Nid yw gwrthfiotigau yn cael eu defnyddio i drin peswch oherwydd eu bod yn effeithiol mewn lladd bacteria (yn unig), nid firysau. Felly, oni bai eich bod yn datblygu haint bacterial eilaidd, fel niwmonia, ni fydd fel arfer yn cynghori gwrthfiotigau.
Trin Plant - Mae'r Asiantaeth Rheoleiddio Meddyginiaethau a Chynnyrch Gofal Iechyd (MHRA) wedi argymell na ddylid meddyginiaethau peswch ac annwyd dros-y-cownter, cael ei rhoi i blant o dan chwech oed. Mae'r argymhelliad yma wedi cael ei wneud gan eu bod yn teimlo bod yna risg bosibl o feddyginiaethau hyn achosi sgil-effeithiau annymunol, megis adweithiau alergaidd, problemau cysgu neu rithweledigaethau.
Yn lle, rhowch ddiod gynnes o lemwn a mêl i'ch plentyn, neu surop peswch syml sy'n cynnwys glyserol neu fêl. Fodd bynnag, ni ddylid rhoi mêl i fabanod dan flwydd oed, oherwydd y risg o fotwliaeth babanod.
Cliciwch yma am wybodaeth bellach ar Beswch (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
_____________________________________________________________________________________________________________
Mae dolur gwddf fel arfer yn cael eu hachosi gan facteria, neu firaol, heintiau. Mae dolur gwddf yn gyflwr cyffredin, gyda'r rhan fwyaf o bobl yn cael o leiaf ddau, neu dri, bob blwyddyn. Maent yn tueddu i fod yn fwy cyffredin ymysg plant a phobl ifanc. Mae hyn oherwydd nad yw pobl ifanc wedi adeiladu imiwnedd yn erbyn llawer o firysau a bacteria sy'n gallu achosi dolur gwddf.
Nid yw rhan fwyaf o ddolur gwddf yn ddifrifol ac yn pasio o fewn 3-7 diwrnod heb fod angen triniaeth feddygol. Gall poenladdwyr dros-y-cownter (OTC), fel parasetamol, fel arfer yn cael ei ddefnyddio i leddfu symptomau dolur gwddf.
Dylid eu cymryd poenliniarwyr (Analgesics) yn rheolaidd am 48 awr ar ôl i'ch symptomau cychwyn. Fodd bynnag, ni ddylech fod yn cymryd mwy na'r dos ac argymhellir, neu a ragnodir.
Nid yw gwrthfiotigau, fel arfer, yn cael eu hargymell ar gyfer trin dolur gwddf.
Os ydych chi, neu rywun yn eich teulu, yn cael dolur gwddf, gall yr awgrymiadau a amlinellir isod efallai helpu:-
- Ceisiwch osgoi bwyd neu ddiod sy'n rhy boeth oherwydd gallai hyn lidio eich gwddf
- Bwyta bwyd meddal, sydd wedi oeri, ac yfed hylifau oer, neu gynnes, a all helpu i leddfu symptomau
- Efallai bydd oedolion neu blant hŷn yn gweld bod sugno losin (lozenges), losin caled, neu giwbiau iâ, yn darparu rhyddhad ychwanegol oddi wrth eu symptomau
- Osgoi ysmygu ac amgylchiadau myglyd
- Gall defnyddio cegolch cynnes, dwr hallt, yn rheolaidd, helpu i leihau unrhyw chwyddo, neu boen
Cliciwch yma am ragor o wybodaeth am Dolur Gwddf (yn Saesneg).
Cysylltiadau Allanol
______________________________________________________________________________________________________________