Cyflwyniad

Mae anhwylder arleisiol-fandiblaidd (Temporomandibular disorder ((TMD)) yn gyflwr sy'n effeithio ar gymal a chyhyrau'r safn. Nid yw'n ddifrifol fel arfer ac mae'n aml yn gwella ar ei ben ei hun ymhen ychydig wythnosau.

Symptomau anhwylder temporomandibular (TMD)

Mae symptomau anhwylder arleisiol-fandiblaidd yn cynnwys:

• poen o gwmpas eich safn, eich clust a'ch arlais
• synau clicio, popian neu grensian pan fyddwch yn symud eich safn 
• pen tost/cur pen o gwmpas eich arleisiau
• trafferth agor eich ceg yn llawn 
• eich safn yn cloi wrth i chi agor eich ceg 

Gall y poen fod yn waeth wrth gnoi a phan fyddwch chi'n teimlo o dan straen.

Gall anhwylder arleisiol-fandiblaidd eich atal rhag cael noson dda o gwsg hefyd.

Hunanofal

Mae rhai pethau syml y gallwch eu gwneud i geisio lleihau'r poen yn eich safn.

• bwytewch fwyd meddal, fel pasta, omledau a chawl
• llyncwch barasetamol neu ibuprofen
• daliwch becynnau iâ neu becynnau gwres wrth y safn, p'un bynnag sy'n teimlo'n well 
• tylinwch gyhyrau'r safn 
• ceisiwch ddod o hyd i ffyrdd o ymlacio 

Peidiwch:

• cnoi gwm na thop beiro
• cnoi bwyd gyda'ch dannedd blaen 
• dylyfu gên yn rhy llydan
• cnoi eich ewinedd 
• clensio eich dannedd 
• gorffwys eich gên ar eich llaw 

Pryd i geisio cyngor meddygol

Gallwch geisio triniaeth ar gyfer anhwylder arlais-fandiblol gan ddeintydd neu feddyg teulu.

Cysylltwch â'ch meddyg teulu:

• os na allwch yfed na bwyta 
• os yw'r poen yn effeithio ar eich bywyd 
• os yw'r poen yn effeithio ar eich cwsg 
• os yw'r poen a'r anghysur yn dod yn ôl yn barhaus

Gallai eich meddyg teulu awgrymu:

• poenleddfwyr cryfach 
• technegau ymlacio i leihau straen 
• ffyrdd o wella'ch cwsg 

Hefyd, gellir argymell eich bod yn gweld:

• deintydd os gall crensian dannedd fod yn broblem 
• seicolegydd os yw straen a gorbryder yn gwaethygu eich poen 
• ffisiotherapydd am gyngor ar ymarferion a thylino'r safn 

Os na fydd y triniaethau hyn yn helpu, gallech gael eich cyfeirio at arbenigwr ar broblemau'r cymalau i drafod opsiynau eraill, fel pigiadau lleddfu poen neu lawdriniaeth. 

Achosion anhwylder arlais-fandiblol (TMD)

Mae anhwylder arleisiol-fandiblaidd yn gysylltiedig â:

• chrensian dannedd
• traul a gwisgo'r cymal
• ergyd i'r pen neu i'r wyneb 
• straen
• brathiad anghyson